De nieuwe kleren van de koning

Misschien hebben sommige van u ooit het sprookje van Hans Christian Andersen gelezen: ‘De nieuwe kleren van de keizer’ (1837) een kortverhaal over een keizer die op zijn uiterlijk is gesteld en uiteindelijk bedrogen wordt door zijn kleermakers en letterlijk in zijn blootje wordt gezet. Het verhaal zal ongetwijfeld voor een aantal herkenbaar zijn. Gelukkig niet letterlijk voor koning Charles III, de koning van het Verenigd Koninkrijk en hoofd van het Gemenebest van Naties.

Troonsteen

Zaterdag 6 mei is het dan zover voor Charles, de langst op de troonsbestijging wachtende troonopvolger uit de Britse geschiedenis, en sinds september 2013 de oudste Britse troonopvolger ooit. De kroning kent veel ceremonies met evenveel betekenissen. Een van die bijzondere feiten is dat de te kronen koning op een houten troon zal zitten met daarin een blok rode zandsteen – de Stone of Scone, ook wel de Stone of Destiny genoemd. De steen werd ondertussen uit Schotland, waar het wordt bewaard, overgebracht. De oorsprong en betekenis van deze steen voert ons terug naar de Keltische wortels van de Britse eilanden. Zelfs koning Arthur komt om de hoek kijken.

Ontdek meer over deze fascinerende geschiedenis in de online lezing ‘de steen die koningen maakt’.  

https://www.amarant.be/activiteit/de-steen-die-koningen-maakt/

In de kerk

Al heel wat eeuwen is de kroning een kerkelijke aangelegenheid met sacramenteel karakter. Dat was zo in de Rooms-Katholieke Kerk en is in het geval van koning Charles ook een onderdeel van een anglicaanse kerkdienst, waar de aartsbisschop van Canterbury de plechtigheid leidt. De viering is gebaseerd op het liber regalis (Latijn voor het koninklijk boek) uit de 14^de eeuw. Er zijn vier belangrijke elementen voorzien, gebaseerd op de eeuwenoude kroning. Het eerste is dat de aartsbisschop zich naar de vier windstreken keert en en daarna de koning zich laat zien. Hij wordt daarmee 'gezien' en erkend door iedereen en vervolgens zullen de aanwezigen ‘God save the King’ roepen. Het tweede element is dat de koning de eed zal afleggen door op de vragen van de aartsbisschop bevestigend te antwoorden. Het derde is de zalving door de aartsbisschop van de handen, borst en kruin/kroon van de vorst zijn hoofd met aansluitend het gebed verwijzend naar de zalving van de koningen in het Oude Testament. En het vierde is de investituur of de bekleding van de koning en het ontvangen van de symbolen (gouden sporen, zwaard, armbanden, wereldbol en koninklijke mantel. Het sacramenteel karakter maakt dat iemand door Gods genade verandert en dus een ander mens wordt: dat is zo bij het doopsel, vormsel, huwelijk en priesterschap, maar geldt ook voor de andere sacramenten en sacramentaliën (abt/abdis zegening, en alle andere wijdingen of zegeningen).

Kerkelijke kledij

Naast de symbolen van macht zoals zwaard, sporen en wereldbol zijn er ook de gewaden die verwijzen naar kerkelijke ambten. Bij Elizabeth II (1926-2022) werd haar eerst een soort albe (wit kleed) aangetrokken, vervolgens krijgt ze een gewaad aan dat lijkt op en ook als supertunica wordt genoemd (Royal Collection Trust), wat te vergelijken is met een dalmatiek voor diakens. Dit dragen van dit gewaad is zeer oud. Zelfs Karel de Vijfde (1500- 1558) droeg dit en las tijdens kerkdiensten ook voor uit het evangelie een typische taak van een diaken. Verwijst dit naar het feit dat ‘hoe verheven men ook wordt door de kroning’, men toch ook een dienstambt heeft. Elk leiderschap is een dienstwerk zoals ambt in het Latijn minister betekent en dus zoveel wil zeggen als dienaar. En dat is ook de Latijnse vertaling van het Griekse woord waarvan het Nederlandse woord diaken is afgeleid. Na de dalmatiek wordt de kroningsmantel omhangen waardoor de koning meer statuur krijgt. Hier herkent men de koormantel van de bisschop of priester. De meeste recente Europese kroningsmantels, of waar er geen kroning is worden deze koningsmantels genoemd, worden met bont gevoerd. En tenslotte wordt de kroon op het hoofd geplaatst. Meer dan op de mantels dragen de kronen de christelijke symbolen van een kruis(en) en portretten van heiligen. De Belgische koningen hebben deze traditie nooit gehad en bezitten dus ook geen kroon en kroningsmantel. In Europa dragen enkel nog de Britse koning een kroningsmantel en de Nederlandse monarch een koningsmantel, omdat zijn geen kroningsritueel kennen.

De vraag is of deze symbolen nog zullen gebruikt worden tijdens de kroning zoals bij zijn moeder in 1953? En of de betekenis nog zo zal begrepen worden? Er wordt gezegd dat Charles in plaats van de oude gewaden eerder het militair uniform zal dragen.

De nieuwe koning heeft ook al blijk gegeven dat hij interesse heeft in alle levensbeschouwelijke tradities, wat zijn moeder ook wel had, maar waar zij duidelijker in haar christelijk geloof stond. Misschien moet ook wel rekening worden gehouden volgens professor Koet, (universiteit Tilburg) met een geseculariseerde ambtenarij die nog weinig begrip heeft van het geloof. Daarnaast is de nieuwe koning al in zijn jaren en heeft ongetwijfeld ook een eigen en nieuwe mening en invulling aan het koningschap en misschien ook wel aan de kroning.

Dit artikel zal vermoedelijk aangepast worden na 6 mei.

Geert C. LEENKNEGT, priester