Het feest van het H. Hart van Jezus
Wie goed rond zich heen kijkt ontdekt ze wel … de beelden, standbeelden en kleurrijke prenten van het H. Hart van Jezus. Soms staan ze in de huiskamer op de kast of hangen ze er tegen de muur. Sommige dorpskerken hebben ze midden op het kerkplein staan of onder de toren. En vele kerken heeft wel een H. Hartbeeld staan tegen de muur of aan een pilaar.
Maar waarover gaat? Wat zegt zo’n beeld van Jezus die wijst naar het stralend hart in zijn borst en de andere hand vaak ten zegen houdt?
Ontstaan en verbreiding van de H. Hartdevotie.
De Bijbelse wortels van de H. Hartdevotie zijn te vinden in het Oude Testament waar de profeet Jesaja spreekt: “En gij zult vol vreugde water putten uit de bronnen van de redding.” (Jes. 12,3) Deze profetie wordt door Jezus bevestigd wanneer Jezus op de laatste dag van het loofhuttenfeest zegt: “Heeft iemand dorst, laat hij dan naar mij toekomen, en laat drinken wie in Mij gelooft! Zoals de Schrift zegt: Uit zijn binnenste zullen stromen levend water vloeien.” (Joh. 7,37-38). Op Goede Vrijdag wordt het schriftwoord van Jezus vervuld. Het is dus uit het doorboorde hart van Jezus dat Hij ons Zijn redding schenkt.
De lezing van de Schrift, de meditaties en overpeinzingen, maakten van de doorboorde zijde en het doorboorde Heilig Hart een bron van mystieke ervaring. Deze ervaringen zouden in de late middeleeuwen bij een aantal mystiekers een hoogtepunt bereiken om daarna, vanaf de zeventiende eeuw, langzaam uitgroeien tot een openbare cultus binnen de Kerk.
De middeleeuwen. De mystica Mechtild van Maagdenburg schrijft over stromen van licht, die uit Jezus en zijn Hart komen. Gertrudis van Helfta beschrijft in haar Legatus divinae pietatis eveneens visioenen over het Hart van Barmhartigheid. Deze en andere mystici beschrijven verschillende ervaringen, die zich deels concentreren op het Heilig Hart. Bij deze mysteiekers blijft de verering echter uitsluitend innerlijk en persoonlijk.
De zeventiende eeuw.
Tussen 1673 en 1675 had Margaretha-Maria Alacoque verschillende visioenen over het Heilig Hart. De latere cultus heeft zij wezenlijk beïnvloed, zij het dat het klimaat aan het eind van de 17e eeuw eveneens een bijdrage leverde. De humanist Justus Lipsius (1547-1606) schreef over het hart als centrum van de menselijke persoonlijkheid. De theoloog en wiskundige Pascal (1623-1662) heeft het over een “Theologie van het Hart”, waarin de Godskennis tot uiting zou komen. En de Engelse koninklijke lijfarts William Harvey (1578-1657) beschrijft de rol van het hart in de bloedsomloop.
Verdere verbreiding. Het Heilig Hart heeft aan het einde van de 18e eeuw symbool gestaan voor de Franse antirevolutionairen. Zo belandde een familie, die tijdens de Franse Revolutie Heilig Hart afbeeldingen uitdeelde, onder de guillotine. Pas in de loop van de 19e eeuw werd de verering ook zichtbaar buiten Frankrijk. In alle gevallen lijkt de verering juist daar om zich te grijpen, waar de positie van de Rooms-Katholieke Kerk in het gedrang is. In de tweede helft van de 19e eeuw schoten parochiale broederschappen uit de grond.
Aan het einde van de 19e en begin van de 20e eeuw kreeg de Heilig Hart verering nieuwe impulsen. Niet alleen door hernieuwde belangstelling van verschillende pausen maar ook door de katholieke sociale leer. Het Heilig Hart zou de sociale actie in het teken van naastenliefde moeten stimuleren.
Hoewel Margaretha-Maria Alacoque reeds in 1675 een feestdag ter ere van het Heilig Hart verlangt, wordt een eerste Heilig Hart-liturgie pas in 1765 toegestaan. De volledige officiële goedkeuring werd in 1854 door paus Pius IX verleend, de derde vrijdag na Pinksteren werd hoogfeest van het Heilig Hart. In 1899 wijdt paus Leo XIII de wereld toe aan het Heilig Hart van Jezus.
Het H. Hart: een boodschap voor deze tijd.
In de verering van het H. Hart van Jezus krijgen zijn liefde en barmhartigheid een concrete gestalte. Jezus’ hart staat symbool voor al de liefde, al de compassie, die Christus voor ons heeft. Maar evenzeer voor al het lijden dat Hij hiervoor heeft moeten ondergaan. Daarom blijft de spiritualiteit van het H. Hart van Jezus nauw verbonden met het H. Kruis van Jezus. Een passage uit het Evangelie volgens Johannes, waar Jezus’ zijde door een lans doorboord werd en waaruit bloed en water stroomden, speelt in deze mystieke verering een grote rol. Daarbij is het hart van de Gekruisigde doorboord en bron van de sacramenten en de Kerk geworden.
“Wel doorstak een van de soldaten met een lans zijn zijde, en meteen kwam er bloed uit en water.” (Joh. 19, 34)
In de kunst wordt de band tussen Hart en Kruis uitgedrukt door een bloedend hart, gekroond met een doornenkroon.
Liefde en Kruis. Dat is de boodschap voor ons vandaag.
Paus Johannes Paulus II drukte het zo uit:
“… het Heilig Hart van Jezus, het Hart dat tweeduizend jaar geleden begon te kloppen in de schoot van de gezegende Maagd Maria, die het vuur van Gods liefde in de wereld bracht.
Dit Hart van Christus bevat een boodschap voor ons allen. Het spreekt ook tot de hedendaagse wereld. In een maatschappij waar techniek en informatiewetenschappen zich met grote schreden ontwikkelen en waar we ten prooi vallen aan duizenden, vaak tegenstrijdige belangen, riskeren we onze kern te verliezen, de kern van onszelf. Door Zijn Hart aan ons te tonen herinnert Jezus ons boven alles dat Hij hier is, in het innerlijk van de persoon, waar de bestemming van ieder van ons ligt besloten, dood of leven in de breedste zin. Hijzelf geeft ons leven in overvloed, Hij maakt het mogelijk om ons hart, die tot nu toe verhard was door onverschilligheid en egoïsme, te openen voor een verhevener vorm van liefde.
Het Hart van de Gekruisigde en Verrezen Christus is de onuitputtelijke bron van genade die iedere persoon altijd kan bereiken: liefde, waarheid, barmhartigheid …”
deze tekst werd gepubliceerd in Week: 25 (nummer van woensdag 22 juni 2022) Editie: 2172 – Kerk en Leven Lebbeke en Editie: 2045 – Kerk en Leven Buggenhout
