Natuurlijk is het altijd goed om eens binnen te springen in een kerk. Je wordt bijna automatisch uitgenodigd om even in gesprek te gaan met God en/of stil te staan bij hoe jij in de wereld staat en je af te vragen of je ‘goed bezig bent’. Wanneer we op reis zijn, bezoeken we een kerk wellicht ook omdat het een prachtig gebouw is waar bijzondere kunstschatten te bewonderen zijn.
Misschien staan er we te weinig bij stil dat we in onze Mariaparochie ook verschillende geklasseerde kerken hebben, kerkgebouwen die behoren tot ons erfgoed.
De kerk van Opdorp is er zo een en vanaf het einde van deze maand is er nog een extra goede reden om die te bezoeken: er zullen namelijk twee grote maquettes van Buggenhout worden tentoongesteld.
De maquettes van de Heemkundige Kring Ter Palen
In 1977, drie jaar na de oprichting ervan, kwam men bij de Buggenhoutse heemkundige kring Ter Palen op het idee om een maquette te bouwen die Buggenhout en Opdorp zouden voorstellen zoals die waren in 1830, het jaar dat België onafhankelijk werd. Als basis zou men een beroep doen op oude kaarten en andere bewaarde bronnen. De maquette zou gemaakt worden op een schaal van 1:2000 en 4 meter op 4 meten. Een gigantische uitdaging! De middelen van Ter Palen waren beperkt maar het enthousiasme was des te groter. Een grote meevaller was dat ze mochten beschikken over een lokaal van de ondertussen verdwenen stoommaalderij Meert in wat nu de Maalderijstraat is in Buggenhout. Met man en macht werd aan het werk gegaan en reeds één jaar (en 1320 werkuren) later kon, met terechte trots, de maquette worden getoond in Opstal. Dat 1978 was uitgeroepen tot ‘Jaar van het Dorp’ maakte het evenement nog specialer.
Iedereen was vol lof en bewondering voor dit huzarenwerk dat uniek was in de streek. Meteen werd echter de vraag gesteld: “Kan er ook een maquette gemaakt worden van hoe Buggenhout en Opdorp er momenteel uitzien?”. Dat was eigenlijk een nog ingewikkelder opdracht want nu moest alles echt op de maquette staan zoals het werkelijk was: elk huis, elke straat, elk plein, elke beek. Geen plaats meer voor ‘het zal wel zo geweest zijn’. De kadasterplannen waren het noodzakelijk uitgangspunt en er werden meer dan 3.000 foto’s genomen om elk detail werkelijkheidsgetrouw weer te geven. Deze tweede maquette vergde dan ook driemaal zoveel werkuren als de eerste. Maar nauwelijks een jaar later was ook ‘Buggenhout in 1978’ helemaal klaar. En het was (en is nog steeds!) bijzonder interessant om in detail te bekijken hoe Buggenhout veranderd is, niet alleen tussen 1830 en 1978 maar ook de jongste 45 jaar, sinds het moment dat die tweede maquette werd gemaakt.
Eind juni worden de twee maquettes verhuisd naar de kerk van Opdorp. Ze hebben jarenlang op het kasteel van Opdorp gestaan maar moesten de jongste jaren verhuizen naar een opslagplaats in Baasrode. Voortaan zullen ze te bewonderen zijn in de mooie Opdorpse Sint-Amanduskerk. Het is uiteraard uniek om heel aanschouwelijk te kunnen vaststellen hoe het uitzicht van een gemeente voortdurend verandert. Je raakt niet snel uitgekeken op deze kunstwerkjes, blijft maar vergelijken, soms met een zweem van herkenning, dan weer met enige verbazing. Het roept niet alleen gevoelens van nostalgie op maar nodigt ook uit om na te denken over hoe het met onze plattelandsgemeentes verder moet. Was het vroeger beter? En misschien komt ook bij u de vraag op of het in 2023 nog mogelijk zou zijn om een dergelijk project te realiseren, met zoveel belangloze vrijwilligersinzet. Onze maatschappij is ook op dit vlak immers aan het veranderen. Een bijkomende goede reden dus eens binnen te springen in de mooie (geklasseerde) kerk op de Opdorpse Dries. Dit kan al ter gelegenheid van Opdorp jaarmarkt, volgende week, en ook later dit jaar staan interessante en leuke evenementen gepland waarvoor het zeker de moeite waard is om eens af te zakken naar ‘het mooiste dorpsplein van Vlaanderen’.
De Sint-Amanduskerk van Opdorp
Het zal waarschijnlijk niet alleen bij ons voorkomen, maar hoe vaak wordt er te weinig aandacht geschonken aan de mooie historische gebouwen in eigen gemeente en streek? Ik kan mij levendig inbeelden hoe groot de verontwaardiging zou zijn indien een van onze dorpskerken zou afgebroken worden of een herbestemming zou krijgen die niet overeenstemt met de waardigheid die wij aan het gebouw toekennen. Maar hoeveel aandacht genieten ze nu? De komst van de maquettes is alvast een uitstekende gelegenheid om ook eens goed rond te kijken in de kerk van Opdorp. Oorspronkelijk – en wij schrijven dan 1435 – stond er op die plaats een kapel, gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw. Een echte kerk kwam er pas in 1732 en toen werd Opdorp ook een zelfstandige parochie. Het is ook dat jaar dat vermeld staat op de gevel maar in feite is de kerk dus veel ouder. Wanneer je haar bezoekt, kijk dan eens naar een wit stenen kruis op de vloer van de middengang. Het is daar dat de eerste (toen nog grotendeels houten) toren heeft gestaan. In 1832 werd die afgebroken en opnieuw opgebouwd op de plaats waar hij nu staat, dit keer volledig in baksteen. Dat jaar kreeg de kerk ook een nieuwe patroonheilige: Sint-Amandus. In de komende maanden zal heemkring Ter Palen ons nog enkele malen uitnodigen op rondleidingen met deskundige uitleg over wat er in de kerk te zien is. Ondertussen is de komst van de maquettes alvast een goede reden om eens binnen te springen. Misschien zien we elkaar daar wel.
henri heymans
deze tekst werd gepubliceerd in Week: 25 (nummer van woensdag 21 juni 2023) Editie: 2172 – Kerk en Leven Lebbeke en Editie: 2045 – Kerk en Leven Buggenhout
