Religieus dat werelds werd
Reuzen zijn metershoge poppen die aanwezig zijn op diverse evenementen. Er zijn twee categorieën van reuzen: historische reuzen en spiegelreuzen.
De historische reuzen verwijzen meestal naar mythologische figuren. De bijbels figuur Goliath (reus in Ath) in het verhaal met David is een voorbeeld van hoe deze reus werd meegedragen in Katholieke processie als een vorm van ‘catechese in de straten’ en we spreken dan van de late 12de eeuw. De mythologische reuzenfiguren zoals Ros Beiaard en Hercules zijn te vinden vanaf de 15de eeuw. Een eeuw later werden de reuzen wereldser en werden geweerd uit processies. Tijdens de Verlichting in de 17de&18de eeuw en zelfs tijdens de Franse Revolutie tot zelfs begin 1800 werden heel wat reuzen zelfs vernietigd.
Lokaal
De spiegelreuzen verwijzen meestal naar bekende lokale volksfiguren of ambachten of buurten… Ze zijn ook recenter al zijn er reuzen die reeds dateren van 1850. Maar de meeste reuzen in Vlaanderen, vermoedelijk zijn er een 900 in aantal, dateren van na de Wereldoorlogen.
Tot op vandaag worden er nog steeds reuzen geboren: gemaakt uit verschillende materialen, zoals vroeger uit hout of koper, later aluminium, zijn de meeste nu gemaakt uit papier-maché of polyester. Waar het kan worden reuzen gedragen en ontstaan er ook gilden en verenigingen van dragers – of ook wel pijnders genoemd. Het dragen van een pop en het leren dansen met reuzen vraagt heel wat kennis en kunnen. Waar er geen dragers meer zijn worden reuzen op wieltjes bewogen.
Opstal
In Opstal is er een Opstalse Reuzengilde, die haar 25 jaar viert, en die zorg draagt voor reus Marjaas. De reus is heel bijzonder en heeft als het ware een dubbel geslacht: aan de ene kant zie je een vrouw met een puntzak frieten en aan de andere kant een man met een pint bier. Marjaas is een naam die voortkomt uit het Franse woord ‘marriage’ dat op zijn beurt in het kaarten betekent de combinatie van de vrouw en de heer in troefkleur ('belote' of ‘marriage’ genoemd). De reus is ook de enige in Buggenhout en verlaat soms Opstal om als ambassadeur aanwezig te zijn bij andere evenementen of stoeten. Er is ook een kindreus met de naam Schiperenzot. Kristof De Hauwere is een van de dragende krachten in de Reuzengilde.
Op 24 september 2022 zal Marjaas een muzikale reuzenstoet leiden in Opstal.
Lebbeke
Sinds dit jaar is Lebbeke ook Reusvriendelijke Gemeente. Dit label werd uitgereikt door dezelfde Kristof De Hauwere, die ook provinciaal provinciale voorzitter van de koepelorganisatie Reuzen in Vlaanderen is. De oudste reus in Lebbeke is Basken (1985), verwijzend naar stationchef Leon Maes. Clement De Vos (1998), verwijzend naar de gelijknamige inwoner, wordt door het kermiscomité de Clemangskes in de Minnestraat gekoesterd. In Denderbelle hebben we Reus Doetjen (1988) verwijzend naar Fred Van Malderen en gehuwd met Rozeken (2014) verwijzend naar Rosa Eliano. Zij worden verzorgd door het kermiscomité De Lustige Geburen. In 2015 kwam er een derde reus in Denderbelle Baliolis, verwijzend naar de Romeinse aanwezigheid in Belle. De reus wordt verzorgd door de vereniging Klaveren Drie.
Naast deze vijf reuzen bezit de gemeente Lebbeke nog de hoofden van de ontmantelde reuzen Mie Spruyt (1946) en Jef Tomat (1948) en de kinderen Suske en Wiske (1950), verwijzend naar Jef Van Den Eede cafébezoeker in de Stationstraat. De Gemeente Lebbeke zoekt naar een groep van mensen die voor deze reuzen opnieuw wil zorgen. Ook Wieze had reuzen: Prinsj van Wies (2006) en Clemang de Kwaffeur (2000), verwijzend naar Clement De Wolf, en die vroeger werden verzorgd door het Ritakermiscomité (nu: Wieze Wiest). Deze laatste reus werd in een nieuw kleed gestoken in 2015 na adoptie door Esperanza Country Line Dancers en hernoemd tot Lucky Willy.
Dopen
Dat reuzen ook gedoopt werden behoorde tot de traditie van die dagen en verwees naar de levensloop van de mensen. Het peter en meterschap van een reus verwijst naar dezelfde betekenis als bij het doopsel: men staat ‘borg’ (vertaling van peterschap) en beloven dat ze voor de reus zullen zorgen en over zijn toekomst zullen waken. Het is daarom ook noodzakelijk dat er nieuwe peters en meters worden gezorgd wanneer de eerste dit niet meer kunnen garanderen. Zelfs op gemeentelijk vlak gebeurt het dat men op ludieke wijze aangifte gaat doen van de nieuwe inwoner. Vaak gaat dit gepaard met het opstellen van een heuse geboorteakte.
Samen met de comités zorgen de reuzen draaiend en dansend voor een levend erfgoed en zijn aanwezig op plaatsen waar mensen feestelijk en vrolijk samen zijn.
Dank daarvoor.
Geert C. Leenknegt, priester met dank aan Kristof De Hauwere
Noteer alvast: 24 september 2022- Marjaas en een muzikale reuzenstoet in Opstal.
zaterdag, 8 oktober 2022 om 09:30 in Lier - Colloquium - Reuzencultuur in de Lage Landen
De Reuzencultuur van Vlaanderen heeft diepe historische wortels. Tijdens dit colloquium schetsen de sprekers hoe reuzen tot de processies en ommegangen behoorden. Ze kijken naar de periode van 1400 tot 1800. Op deze manier willen de initiatiefnemers van dit colloquium een nieuwe impuls geven aan het historisch onderzoek over de aloude Reuzencultuur in Vlaanderen. Contactpersoon: Lukceulemans@gmail.com
deze tekst werd gepubliceerd in Week: 36 (nummer van woensdag 7 september 2022) Editie: 2172 – Kerk en Leven Lebbeke en Editie: 2045 – Kerk en Leven Buggenhout
