Zijn we er klaar voor ???

Mensen stellen soms wel eens deze vraag naar aanleiding van een nieuwe situatie zoals gaan samenwonen, geboorte van een kind, een relatie,  een nieuwe werksituatie, een benoeming of nieuwe functie,…   ‘Ben je er klaar voor?’

Hoe goed je ook bent voorbereid, zelfs indien je naar best vermogen een analyse hebt proberen te maken of verschillende situaties hebt proberen in te schatten… het besef dat je er nooit helemaal klaar voor bent kan afschrikken. Tegelijk denk ik ook dat het op dezelfde wijze geruststellend kan zijn dat iemand niet op alles kan voorbereid zijn.

Nieuw leven

Begin deze maand legde een jonge man zijn eeuwige geloften af als Benedictijn in de gemeenschap van Affligem. Ongetwijfeld is Dom Johannes er klaar voor na een noviciaat van vijf jaar. Hoe beloftevol dit ook is voor deze abdij, toch is daarmee de toekomst niet verzekerd voor de gemeenschap van de drie monniken.

In het bisdom Hasselt zijn er ook twee jonge priesters recent gewijd. Gianluca Loperfido is een 32-jarige Italiaan. Hij werd gewijd in Genk. De jongste priester van ons land is gewijd in Zonhoven: de 25 jarig Bart Pluymers. Dat deze priesters naar de jeugd willen toestappen om de hand te reiken naar het geloof is zeker een goede dynamiek. Of het effect zal hebben op lange termijn is (nu nog)  niet duidelijk. Er worden nieuwe kiemen gezaaid. En dat stemt hoopvol.



Bovendien werd er zeer recent een priester tot bisschop gewijd en kreeg hij het pallium opgelegd, het uiterlijk teken voor de metropoliet van verbondenheid met Rome. Daarmee werd Luc Terlinden nieuwe aartsbisschop van Mechelen-Brussel. Hoe goed de man ook mag voorbereid zijn en hoe groot het vertrouwen ook is, de media hype rond zijn persoon zal vroeg of laat gaan liggen en de realiteit zal zich aandienen met verschillende wederwaardigheden, waarvan een aantal vooraf niet te voorzien zijn.

Ondertussen

Een paar dagen later na deze vieringen zorgt de reportage Godvergeten, door de indringende en moedige getuigenissen van de slachtoffers van kindermisbruik, voor een tornado aan hevige reacties en meningen op alle mogelijke communicatiekanalen. Naast mijn medeleven met de slachtoffers, denk ik ook aan de ouders die ermee geconfronteerd werden/worden. Terwijl ik dit schrijf vieren we O.-L.-Vrouw van Smarten. Het leed van de ouders moet ook immens zijn. En veel van die pijn zal in stilte gedragen worden.

Het verdriet is groot. En gelovigen, zonder rechtstreeks betrokken te zijn, delen in de schaamte.

Het beluisteren van de Danneels-tapes in de tweede aflevering van de reportage, hoewel we de inhoud al in 2010 konden lezen in de krant, onderlijnen nog duidelijker in de gesprekstoon hoe het slachtoffer in zijn gevoelens genegeerd wordt en de zorg om de reputatie van Vangheluwe door Danneels wordt bepleit met "de monseigneur gaat volgend jaar zijn ontslag geven. Eigenlijk zou je beter wachten tot dan" (om het bekend te maken).

Niet alleen wordt het seksueel misbruik niet waarachtig (h)erkend, een andere misbruik vindt plaats: die van de macht. Het machtsmisbruik door sommige bisschoppen, door klericale priesters, zusters en lekenmedewerkers zorgen ervoor dat mensen met de voeten worden getreden. En dat gebeurt vandaag nog steeds. Het klerikalisme en carrièrisme binnen de Kerk voor leken en religieuzen is een voedingsbodem voor misbruik in de ruimste zin van het woord. Ik heb al eerder de aandacht gevestigd in een artikel in een boek op een benoemingsbeleid die competentie en menselijkheid als objectief zou moeten nemen, veeleer dan elkaar promoties te verlenen binnen de gesloten kring van ‘ons-kent-ons’-mentaliteit. Wie er niet in past, of te kritisch reageert, wordt aan de marge geplaatst. Men mag nog wel meedoen, maar zonder van tel te zijn of enige inspraak te hebben.

Bruggenbouwer

Paus Franciscus heeft ondertussen gedurende zijn pontificaat verschillende tegenstanden reeds ervaren. Sommige van zijn schriftelijke boodschappen en beslissingen zorgden zonder twijfel voor te verwachten scherpe reacties en kritieken. Als ‘bruggenbouwer’, pontifex, is de paus er niet op uit om scheiding te brengen. Niemand, die zich in de Kerk engageert en zich door de Geest laat leiden, wil dat er verdeeldheid is. Alleen al omdat er daardoor onrecht wordt gedaan aan de eenheid die in Christus tot stand moet komen. ‘Polarisatie is niet katholiek’zegt paus Franciscus in een interview. ‘De katholiek verenigt het goede en het minder goede. Er is maar één volk van God. Als er polarisatie is, ontstaat er een verdeeldheid zaaiende mentaliteit, die sommigen bevoordeelt en anderen achterlaat. De katholiek harmoniseert altijd de verschillen.’

En toch…

Mediakanalen meldden dat Franciscus een “factie” van reactionaire Amerikaanse katholieken “vernietigde” met zijn “scherpe opmerkingen”.

Gerard O’Connell, Vaticaan correspondent van Amerika, zegt: ‘Hoezeer ik Franciscus ook bewonder, ik begrijp niet waarom hij publiekelijk kritiek uit op medekatholieken, zeker als hij ze niet bij naam gaat noemen. Vooral in het geval van collega-bisschoppen begrijp ik niet waarom Franciscus zijn critici niet één op één, in een privésetting, confronteert. En als hij al zulke bijeenkomsten heeft gehad, waarom zou hij dat dan niet openbaar maken?’

Ook in de parochie gebeurt het dat de één de ander ongenuanceerd in het publiek beschaamt. Je hoort het via anderen hoe er kwaad wordt gesproken of iemand in een kwaad daglicht wordt gesteld. Als het je overkomt, dan ben je daar nooit helemaal klaar voor. Je weet wel dat het kan gebeuren, maar toch.

Een ‘nieuw’ klerikalisme

Er is een nieuw soort klerikalisme aan het ontstaan waarbij niet zozeer de priesters, al zullen er zeker nog bij zijn, maar leken gelovigen zich opstellen als degene langs wie alles moet passeren voor het kan gebeuren. Een nieuwe vorm van macht is zich aan het ontwikkelen, het tegenovergestelde van de geest van openheid en ontmoeting waar paus Franciscus tijdens het hele synodale proces om heeft opgeroepen.

De leer en de praktijk van de Kerk wordt in de beleving vervangen door een ideologie. En ideologie zorgt alleen maar voor verlies. Het is contraproductief als een klein groep katholieken zich vasthecht aan wat is geweest en door een achterwaarts gerichte ideologie in tegenspraak komt met de geest van de synode.

Het blijft een moeilijkheid om te gaan met reactionaire polariserend katholieken en we slagen er niet in de verschillen te harmoniseren.

Hervormingen?

Zijn we er klaar voor om de nodige hervormingen in de kerk te ontvangen en eraan mee te werken? Ik vrees ervoor. De paus had kunnen zinspelen op openheid voor feedback. Hij had kunnen zeggen dat mensen in de Verenigde Staten en andere landen inderdaad te kritisch zijn geweest. Maar dat is oké. Kritiek maakt ook deel uit van de dialoog, en Franciscus had kunnen zeggen dat hij daar niet bang voor is. Soms spreekt God tot ons via onze critici, als het ware als “kleine profeten” die Jeremiëren over ons handelen en wandelen.

Na de reportage van Godvergeten kunnen we alleen maar blijven luisteren en zwijgen, want wanneer we gekwetst of boos zijn denken we vanuit een natuurlijke reactie aan zelfbehoud, en dat is niet het juiste antwoord of de goede houding. De Kerk zal dus (opnieuw) moeten leren luisteren. Ons hart moet uitgaan naar de slachtoffers van de misbruikschandalen. Er zijn nog veel slachtoffers die hun pijn nog niet hebben kunnen uitspreken. En zo’n diepe pijn laat niemand onberoerd. 

Toch klaar?

Zijn we er dan echt niet klaar voor? We kunnen er wel degelijk klaar voor zijn om de hervormingen te ontvangen en om aan de slag te gaan als christenen, als we net als in een synode, de voornaamste figuur de Heilige Geest het laat zijn die ons inspireert. Hij is de hoofdpersoon. We moeten de Geest dus de leiding laten nemen.

De Kerk zal het kwaad in eigen rangen onder ogen moeten komen en drastisch aanpakken, vooraleer ze een ‘veldhospitaal’ kan zijn. Het kwaad moet duidelijk stoppen! Of met de woorden van de paus: ‘Men moet eerst zijn wonden helen, pas nadien kan men over de rest praten. Wonden helen, wonden verzorgen… en men moet van onderuit beginnen’. ‘Het belangrijkste is nochtans de Blijde Boodschap: “Jezus Christus heeft je gered! Daarom dienen de kerkbedienaars wezenlijk bedienaars van de barmhartigheid te zijn.’*

Kan je klaar zijn? In ieder geval zullen we moeten beginnen en leven van de goddelijkste barmhartigheid en in het hier en nu is barmhartigheid stukken moeilijker. Eerst is er heling nodig, met een luisterende, nederige houding. Vanaf dan kunnen we verder nadenken. En dan laten we de Geest de ruimte om te bouwen aan een dienende Kerk die zicht ontdaan heeft van haar ideologieën en krampachtige verstandshouding met macht. Een Katholiciteit – zonder het -isme.

Zijn we er klaar voor? Laten we samen bidden.

Geert C. Leenknegt,

priester

*zie: https://streventijdschrift.be/interview-met-paus-franciscus/